Ngày 26 tháng 9 năm 2025, Chính phủ đã chính thức ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về quản lý, thanh toán và quyết toán các dự án sử dụng vốn đầu tư công.

Nghị định mới này có hiệu lực thi hành kể từ ngày ký, gồm 6 chương và 56 điều, thay thế Nghị định số 99/2021/NĐ-CP, đặt ra một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn, hướng tới việc đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm, minh bạch, và không để thất thoát, lãng phí trong quản lý vốn đầu tư công.

1. Phạm vi điều chỉnh và nguyên tắc quản lý chặt chẽ

Nghị định 254/2025/NĐ-CP quy định chi tiết việc quản lý, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư công cho các nhiệm vụ, dự án theo Luật Đầu tư công. Phạm vi áp dụng rộng rãi, bao gồm vốn ngân sách nhà nước (ngân sách trung ương và địa phương cho dự án trung ương quản lý), và vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành cho đầu tư. Nghị định cũng làm rõ quy trình đối với các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài.

Nguyên tắc cốt lõi được nhấn mạnh là:

• Giải ngân đúng mục đích, đối tượng.
• Tổng số vốn giải ngân không được vượt tổng mức đầu tư đã được phê duyệt.
• Kế hoạch vốn giải ngân hằng năm không được vượt dự toán phân bổ.

Về cơ quan thanh toán, Kho bạc Nhà nước chịu trách nhiệm giải ngân đối với nguồn ngân sách nhà nước và nguồn thu hợp pháp của cơ quan nhà nước. Các dự án bí mật nhà nước do Bộ Quốc phòng và Bộ Công an quản lý sẽ được giải ngân qua cơ quan được ủy quyền, với sự kiểm soát và giải ngân theo đề nghị của chủ đầu tư.

2. Yêu cầu đặc thù và tầm quan trọng đối với ngành kỹ thuật xây dựng

Đối với các chuyên ngành Kỹ thuật xây dựng, đặc biệt là Xây dựng Dân dụng & Công nghiệp và Tin học Xây dựng, Nghị định mới mang lại những yêu cầu và cơ hội lớn:

1. Nâng cao chất lượng hồ sơ và quản lý khối lượng (Xây dựng dân dụng & công nghiệp)

Nghị định siết chặt quy trình quản lý thanh toán dựa trên Hồ sơ pháp lý, Hồ sơ tạm ứng, và Hồ sơ thanh toán. Điều này đòi hỏi các công ty xây dựng và Ban Quản lý Dự án phải có sự chuẩn bị hồ sơ chặt chẽ, chính xác về khối lượng công việc hoàn thành được xác định theo hợp đồng.

Đáng chú ý, Nghị định quy định chi tiết về việc hạch toán các dự án có nguồn đóng góp bằng hiện vật, ngày công lao động hoặc công trình hoàn thành. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các Bộ, ngành và địa phương ban hành quy định cụ thể về quyết toán phần vốn hỗ trợ bằng vật liệu xây dựng hay hiện vật khác, đảm bảo tính thực tế và minh bạch.

1. Thúc đẩy ứng dụng Công nghệ và tin học xây dựng

Việc kiểm soát chặt chẽ vốn giải ngân, đảm bảo không vượt giá trị dự toán hay giá trị hợp đồng, cùng với quy trình thẩm tra, phê duyệt quyết toán phức tạp (bao gồm kiểm toán độc lập và kiểm toán nhà nước), đặt ra nhu cầu cấp thiết về công cụ quản lý hiện đại:

• Quản lý chi phí chính xác: Các chuyên gia, kỹ sư xây dựng cần phát triển các hệ thống giúp chủ đầu tư và nhà thầu theo dõi sát sao khối lượng thực hiện và giá trị thanh toán để đảm bảo không vượt tổng mức đầu tư được duyệt.
• Minh bạch hóa quy trình: Việc giao dịch qua hệ thống Kho bạc Nhà nước, cùng với yêu cầu về báo cáo quyết toán theo niên độ ngân sách, đòi hỏi hệ thống thông tin quản lý dự án (PMIS) phải đồng bộ hóa dữ liệu tài chính và khối lượng thực tế.
• Tối ưu hóa báo cáo và hồ sơ: Các biểu mẫu báo cáo chi tiết đi kèm Nghị định (như Mẫu số 01.a/PB, 02.a/TT, 03.a/TT, 04.a/TT, v.v.) cần được tích hợp vào các giải pháp công nghệ (như BIM hoặc phần mềm Quản lý Dự án) để tự động hóa việc lập hồ sơ, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý thanh toán, vốn có thời hạn giải quyết rất ngắn (ví dụ: tối đa 02 ngày làm việc cho khoản thanh toán thông thường tại Kho bạc Nhà nước).

Nghị định 254/2025/NĐ-CP là một bước tiến quan trọng trong việc tăng cường kỷ luật tài chính và quản lý đầu tư công. Đối với cộng đồng kỹ sư xây dựng, đây là động lực mạnh mẽ để chuyên nghiệp hóa công tác quản lý dự án, nâng cao năng lực thẩm định kỹ thuật, và áp dụng sâu rộng các giải pháp Xây dựng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả cao nhất trong sử dụng vốn đầu tư công, đặc biệt trong các dự án xây dựng quy mô lớn và phức tạp. Chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu và cập nhật kiến thức để đáp ứng kịp thời các yêu cầu mới của pháp luật./.

Tài liệu tham khảo

[1]. Chính phủ (2025), Nghị định số 254/2025/NĐ-CP ngày 26/9/2025 của Chính phủ quy định chi tiết về quản lý, thanh toán, quyết toán các dự án sử dụng vốn đầu tư công.

[2]. Nguyễn Văn Hiệp, Trần Quốc Dũng (2022), Quản lý chi phí và thanh toán trong dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước, Tạp chí Kinh tế & Phát triển, số 305.