Trong vài năm trở lại đây, sự phát triển bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI) đã làm rung chuyển mọi lĩnh vực - từ kinh tế, y tế, truyền thông cho đến giáo dục. Nếu giáo dục từng thay đổi mạnh mẽ khi Internet xuất hiện, thì AI chính là “cơn sóng thứ hai”, đang buộc các trường đại học phải nhìn lại: dạy như thế nào, học như thế nào, và năng lực nào thực sự cần được rèn luyện trong kỷ nguyên mới.

Ở cấp độ cơ bản, AI đang giúp giảng viên tự động hóa và tối ưu hóa quy trình giảng dạy. Các công cụ như ChatGPT, Google Gemini, Copilot, Perplexity… cho phép giảng viên:

- Tạo nhanh giáo án, đề thi, và bài tập tương tác phù hợp với từng trình độ sinh viên.

- Phân tích dữ liệu học tập để đánh giá năng lực người học theo thời gian thực.

- Hỗ trợ giảng dạy song ngữ, giúp mở rộng khả năng tiếp cận tri thức toàn cầu.

t10 25 hoai1

Trong khi đó, các nền tảng học tập tích hợp AI như Coursera, Khanmigo, EdX AI Mentor… đang biến lớp học đại học thành không gian học tập mở và liên tục, nơi sinh viên có thể học bất kỳ lúc nào, ở bất kỳ đâu, với sự trợ giúp thông minh.

Không ngành nào chịu ảnh hưởng sâu sắc hơn CNTT. Trước đây, giảng viên dạy sinh viên cách lập trình, cách xử lý dữ liệu, cách hiểu thuật toán. Giờ đây, khi AI có thể sinh ra mã lệnh, phân tích dữ liệu và tối ưu thuật toán, mục tiêu giảng dạy đã thay đổi:

- Không còn là “dạy sinh viên viết code như máy”, mà là “dạy họ suy nghĩ như kỹ sư AI”.

- Không chỉ học ngôn ngữ lập trình, mà còn học tư duy hệ thống, đạo đức công nghệ, và năng lực phản biện với AI.

Các trường đại học hàng đầu đang tích hợp AI Literacy (kiến thức hiểu biết về AI) như một kỹ năng cốt lõi, ngang hàng với kỹ năng đọc, viết và tính toán. Sinh viên CNTT bây giờ không chỉ học Python, Java hay C++, mà còn học Prompt Engineering, Machine Learning Pipeline, Ethics in AI - những kỹ năng sẽ định hình công việc trong 10 năm tới.

Vậy AI ra đời và phát triển thì vai trò mới của người thầy có thay đổi gì?

Khi AI có thể giải thích mọi khái niệm và viết code mẫu trong vài giây, người thầy không còn là “người truyền đạt tri thức”, mà là người dẫn đường tư duy.
Giảng viên đại học nay trở thành người thiết kế trải nghiệm học tập - người khơi gợi câu hỏi, kích thích phản biện, và giúp sinh viên học cách “nghi ngờ” chính câu trả lời của AI.

Thay vì chỉ “giảng bài”, giảng viên cần:

- Hướng dẫn sinh viên kiểm chứng và phản biện kết quả AI đưa ra.

- Thiết kế các dự án “AI - human collaboration” để người học làm việc cùng AI, không phụ thuộc vào AI.

- Đưa đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội vào giảng dạy CNTT, để AI được sử dụng vì con người, không thay con người.

AI đang mở ra cơ hội vàng cho các trường đại học Việt Nam rút ngắn khoảng cách với thế giới. Với chi phí thấp, giảng viên có thể tiếp cận kho tài nguyên giảng dạy toàn cầu, sinh viên được hỗ trợ học tập cá nhân hóa theo năng lực.

Tuy nhiên, thách thức cũng không nhỏ:

- Thiếu kỹ năng sử dụng và đánh giá AI một cách học thuật.

- Nhiều giảng viên và sinh viên chưa có năng lực “tư duy AI”, tức khả năng hiểu cách AI hoạt động và giới hạn của nó.

- Hệ thống kiểm tra - đánh giá còn nặng về điểm số, chưa khuyến khích tư duy phản biện và sáng tạo.

Để vượt qua, các trường đại học cần song song triển khai chuyển đổi nhận thức và chuyển đổi công cụ, đặt nền móng cho mô hình AI - Enhanced Learning - học tập tăng cường bằng trí tuệ nhân tạo.

AI không thay thế người thầy, mà làm người thầy trở nên không thể thay thế. Trí tuệ nhân tạo không phải là kẻ thù của giáo dục, mà là phép thử cho năng lực sáng tạo của con người. Trong môi trường đại học, đặc biệt ở chuyên ngành CNTT, AI chính là cơ hội để giảng viên và sinh viên cùng “tái định nghĩa việc học” - từ việc nhớ tri thức sang việc hiểu cách vận hành tri thức.

Và có lẽ, giá trị lớn nhất của AI trong giáo dục không nằm ở tốc độ xử lý dữ liệu, mà nằm ở chỗ nó khiến chúng ta đặt lại câu hỏi: “Trong thời đại máy móc có thể học, điều gì làm con người trở nên đáng học nhất?”

Nguồn: Sưu tầm Internet